K¢à[>A¡ ó¡à[³¢}ƒà ºàÒü>à-[t¡Äà R¡àA¡ì=àA¡šà
|
l¡à. "[>t¡à šåÚà³
¯àìÒïìƒàA¡ @
*K¢à[>A¡ ó¡à[³¢} "[Î ëÒï[\B¡ã ³t¡³ƒà Úà´•à šà´•¤à ³îÒ-³ì¹à} =à¤Kã W¡;>¤ã "³>à *Òü¹[Aá¡ú "ƒåKà ³[ošå¹P¡´¬à íº¤àA¡ "[΃à Úà´•à W¡àĤà ó¡à[³¢} ³Jº "³Îå *Òü¹[Aá¡ú *K¢à[>A¡ ó¡à[³¢} ÒàÚ¹Kà 'ìJàÚ>à "ìA¡àÚ¤Kã Jº A¡àÚÒ–ƒ>à, íº¤àB¡ã íºÒà* ³àR¡Ò–ƒ>à "³[ƒ =à[¹¤à šà´¬ã[Å} "ƒå W¡à¤ƒà ÒA¡W¡à} ëÅàA¡Ò–ƒ>à ëÅ씂àA¡ íº¤à ³*}ƒà ³îÒ-³ì¹à} =तå JR¡î>¡ú ÒàÚ[¹¤à ó¡à[³¢} [ÎìÊ¡³ "[ÎKã ³¹ç¡*Òü¤[Î ³t¡³Kã ³tå¡}ÒüÄà Úà´•à ëÒÀ[Aá¡ú ëÒ>K;º[Aá¤à "[ÎKã ³¹³ J¹à ³Jàƒà =³\[¹-ÿ-
ë³àì>à ëyû¡à[Ù} ët¡ï¤à ÒàÚ¤[Î W¡š ³àÄ¤à ³Jº >;yKà W¡š ³àÄ¤à šà´¬ã ³ó¡³ "³ƒà Ò[g> Ò[g> =ःKã ºàÒü>à [t¡Äà ëÒ>K;[º¡ú ÒàÄà ºàÒü>à t¡à¹³ƒ¤à šà´¬ãƒà ºàÒü>à t¡à¹A¡šKã ³¹³ "³Îå[>¡ú ÒàÚ[¹¤à ºàÒü>à[Å} "[Τà R¡àA¡ì=àA—¡¤à ëA¡[³ìA¡º ó¡[UÎàÒüƒ (chemical fungicides) Åã[\Ĥà ëÒ>K;ºA¡šà "ƒåKà Åã[\Ä[¹¤à ëA¡[³ìA¡º[Å}ƒåKã "ì¹³JàA¡ íº¤àv¡û¡à íºìÒï¤à "[Î>à íº¤àA¡-íºÒà*, íº¤àB¡ã Ê¡öA¡W¡¹ E¡à[º[i¡ ³àR¡-t¡àA¡Ò[À¡ú *K¢à[A¡ ë³i¡¹¤åÎå ³àR¡-t¡àA¡Ò>¤Kã ³=v¡û¡à ëA¡[³ìA¡º ëÑßÚƒ (chemical sprayed) ët¡ï¤à šà´¬ãìƒà ëA¡[³ìA¡º ë¹[ÎìƒX íºìÒï[¹¡ú "[ÎP¡´¬à šà´¬ã[Å} "[Î ³ã*Òü¤>à W¡à¹¤[ƒ ºàÒü>à [t¡Äà ë=àA¡Òăå>à ÒA¡W¡à} ëÅàA¡Ò[À¡ú ÒàÚ[¹¤à ³¹³[Å} "[Î>à *K¢à[>A¡ ó¡à[³¢}ƒKã šåì=à¹[Aá¤à *K¢à[>A¡ šøƒA¡[Å} šà´•¤à ³à캳Kã ³ó¡³ Jè[ƒ}ƒà ëÒ>K;º[Aá¡ú íA¡ì=ºKã ³Åã}Îå ë>à}³-ë>à}³Kã ëÒ>K;º[Aá¡ú "ƒåKà ë>à=¢ ÒüÊ¡ ëÊ¡i¡[Å}Kã ³>å}ƒà ³[ošå¹Îå ó¡à[³¢} [ÎìÊ¡³ "[Τå W¡;>¤à A¡Äà ³àÚ*> *>[ÅÀ[Aá¡ú "ìt¡àÙà Òü[–ƒÚàKã ëÊ¡i¡A¡à ëÚ;>¤ƒà ë>à=¢ ÒüÊ¡ ëÊ¡i¡[Å} "[Î fertilizer fungicide pesticide >à A¡à ëÒÄà ëÅàA¡Ò[–ƒø¤à ³ó¡³[Å}[>¡ú "ƒå>à ³ó¡³ "[Î *K¢à[>A¡ ó¡à[³¢}Kãƒv¡û¡à J«àÒüƒKã W¡àÄ¤à ³ó¡³ "³[> ÒàÚ>à ëºï¤à ÚàÒü¡ú [Î[B¡³ƒ[ƒ ÒàÚ[¹¤à ó¡à[³¢} [ÎìÊ¡³ "[Î Úà´•à ³àÚ šàA—¡à W¡;>ì¹ "³[ƒ Òü[–ƒÚà K¤>¢ì³–i¡>à *K¢à[>A¡ ëÊ¡i¡[> ÒàÚ>à ºàl¡üì=àA¡ìJø¡ú "ƒå>à ëÒï[\A¡ J«àÒüƒKã ³¹ç¡*Òü¤à "[Î ëA¡[³ìA¡º Åã[\ă>à ºàÒü>à -[t¡Äà R¡àA¡ì=àA—¡¤à šàî´¬ [=¤à "[Î[>¡ú *K¢à[>A¡ ó¡à[³¢}ƒà ºàÒü>à-[t¡Äà R¡àA¡ì=àA—¡¤à šàî´¬[Å}Kã ³¹ç¡*Òü¤à šà–ƒ³[ƒ šà´¬ã¤å ³Åà-³l¡ü ó¡>à ó¡\>à ³îÒ-³ì¹à} =à¤à íº¤àA¡-íºÒàl¡ü ó¡Ò>¤à "³[ƒ "ìA¡àÚ¤Kã ó¡ã®¡´¬å ët¡v¡û¡à A¡àÚƒ>à =´ÃKà ºàÒü>à-[t¡ÄàƒKã R¡àA¡ì=àA¡š[>¡ú "Òà>¤ƒà ëšà; =à[‰îR¡ƒà >;yKà =๳ƒàÒüƒà ëW¡A¡[Å> ë=ï¹à} ëºïKƒ¤[Å}[ƒ-ÿ-
1) 'ìJàÚ>à ëšà; =à[‰îR¡ƒà =àKìƒï[¹¤à ³¹ê¡ >;yKà i塸¤¹ (tubers) ÒàÚ¤[ƒ "àºåP¡´¬à >;yKà ¹àÒüì\à³ ÒàÚ¤[ƒ [Å}P¡´¬[Å}[Î ºàÒü>àƒKã R¡àA¡ì=àA—¡¤à [i¡öi¡ì³–i¡ šã¤à ƒ¹A¡à¹ *Òü¡ú "ƒå¤å 'ìJàÚ>à [i¡öi¡ì³–i¡KンA¡ *K¢à[>A¡ *Òü¤à ëšà;º³ [¤\à³[¹; ÒàÚ>à JR¡>¤à Å[”‚-Å>Úå}>à ëÅ´¬à ³Òã "[Î Úà´•à ³àÚ šàA—¡à Åã[\Ä[¹¡ú ÒàÚ[¹¤à ³Òã[Îì> ¹àÒüì\à[¤³ A¡ºW¡¹ Úà*>à ¤àÒü* ó¡[i¢¡ºàÒü\¹ì> Úà[>ÅĹKà =àKìƒï[¹¤à ³¹ê¡[Å} "Òã} "³à ët¡à;ºKà =´Ã¤à ³tå¡}ƒà ë>à}R¡àÀKà =àK[>¡ú ÒàÚ[¹¤à šàî´¬ "[Îƒà ³¹ê¡ƒKã ëšàAáA¡šà >;yKà íº¤àv¡û¡Kã ëšàAáA¡šà ºàÒü>à[Å} R¡àA¡ì=àA¡šƒà W¡àl¡ü>à ³ìt¡} šà}Òü¡ú
2) "ìt¡àÙà šàî´¬ "³>à bio control agent trichoderma >;yKà azotobacter formulation [Å} "[Î Úà´•à ³¹ç¡*Òü>à ºàÒü>à-[t¡Äà R¡àA¡ì=àA¡šƒà Åã[\Ĺ[Aá¡ú
3) ëó¡ïP¡´¬à =ःà W¡ã}Kã º³[Å}ƒà ëó¡ï "[Î =à[‰îR¡ƒà l¡ü;A¡à íº¤àB¡à ÚàĹKà šèÄà ët¡à;[³Ä¹¤à ³tå¡}ƒà "Òã} "³à =´Ã¤à ³tå¡}ƒà =àÒü¡ú ÒàÚ[¹¤à ³*} "[Î>à šà´¬ãKã ³ìÚà> ëW¡à}¤à ëÒ>K;Ò[À "³[ƒ ºàÒü>à-[t¡ÄàƒKã R¡àA¡ì=àA¡šƒà W¡àl¡ü>à ³ìt¡} šà}Òü¡ú
4) ¹àÒüì\à³P¡´¬ƒà Å[”‚-Å>Úå³>à ëÅ´¬à compost A¡à trichodermaKà ÚàĹKà ëÅ´¬à [³GW¡¹ƒà ët¡à;ºKà "Òã} "³à =´Ã¤à ³tå¡}ƒà =àK[>¡ú
íº¤àv¡û¡Kã ëšàA¡šà ºàÒü>à-[t¡ÄàƒKã R¡àA¡ì=àA—¡¤à šàî´¬[Å}@
1) ëyû¡àš ë¹àìi¡Î> : ëšà; =à¤à ³t¡³ƒà =à[J¤à ëšà; ³ó¡³ "³ƒà Ò[g>-Ò[g> =àƒå>à íºì¹àÒüƒ¤[>¡ú Å´•à ÒàÚ¹¤ƒà Ò–ƒA¡ ëó¡ï =๤[ƒ ³=} *ÀA¡šƒà "ìt¡àÙà ³îÒ-³ì¹à}, &f¡à}->à[š ÒUà³ >;yKà Ò¯àÒü=¹àBå¡´¬à =àKƒ¤[>¡ú ÒàÚ[¹¤à ëºïl¡ü-š=àš "[Î>à íº¤àB¡ã ÒüìA¡à-[ÎìÊ¡³¤å "ìÒà}¤à šå¹A¡Òü¡ú ºàÒü>à-[t¡ÄàƒKã R¡àA¡ì=àA¡šƒà W¡àl¡ü>à ³ìt¡} *Òü¡ú
2) soil solarization ÒàÚ[¹¤à šø[C¡Î "[΃à ëÎູ &>[\¢ Åã[\ĹKà ºàÒü>à ëšàA¡šà ³àÒüìyû¡à¤[Å}¤å Òàìv¡àA¡šà >;yKà ³àKã "ìA¡àÚ¤Kã ó¡ã®¡´¬å ëW¡g ët¡ïÒ[À¡ú ÒàÚ[¹¤à šøà[C¡Î "[Î>à "Òà>¤ƒà Òü[¹ìKÎ> ÒàÚ¤[ƒ #[Å} W¡àÚ¹¤à ³tå¡}ƒà i¡öàXšì¹–i¡ šÃà[Ê¡A¡ "³>à Aå¡š[ÅÀKà >å}Åàƒà Òœ¡à "׳-³[¹ =´¬à ³tå¡}ƒà 'ìJàÚ>à ÒàÚ[¹¤à ³ó¡³ "[Îƒà ³îÒ-³ì¹à} ÒàÚ¤[ƒ ºàÒü>à-[t¡ÄàƒKã R¡àA¡ì=àA¡šà R¡´¶ã¡ú¡ ÒàÚ[¹¤à šø[C¡Î "[Î>à íº¤àB¡ã "Åà¤Kã W¡à} 100-140 [Î ëÒ>K;Ò[À¡ú ÒàÚ[¹¤à "Åà¤Kã W¡à} "[Îƒà ºàÒü>à-[t¡Äà ë=àA¡Ò[À¤à ³àÒüìyû¡à¤[Å} Fungi, Bacteria, Virus [Å} [Ò}¤à R¡³ìƒ¡ú
3) biofumigation : 'ìJàÚ>à ÒàÚ[¹¤à šàî´¬ "[ÎKã ³Jàƒà ÒUà³P¡´¬à šà´¬ã Åã[\ăå>à ºàÒü>àƒKã R¡àA¡ì=àA—¡¤à ëÒà;>K[>¡ú ÒàÚ[¹¤à šø[C¡Î "[΃à ëšà; =à[‰îR¡ƒà ÒUà³P¡´¬à šà´¬ã "[Τå ëºï¤åv¡û¡à =à¹¤à ³tå¡}ƒà íº Åà;[yR¡ƒà Jàl¡üƒ;ºKà íº¤àB¡ã šèÄà ëJàÚƒ;ºKà ët¡à;[ÅÀ¤à ³tå¡}ƒà ÒàÚ[¹¤à ³ó¡³ "[΃à Òœ¡à J¹Kã ³tå¡}ƒà ³îÒ-³ì¹à} =à¤Kã Åã[\ÄK[>¡ú "Îå´•à biofumigation *Òü>à Åã[\Ä[¹¤à šà´¬ã[Å} "[Î>à ëi¡à[GA¡ *Òü¤à ëA¡[³ìA¡º šåì=àA¡Òü¡ú Å´•à ÒàÚ¹¤ƒà ÒUà³P¡´¬à šà´¬ã>à glucosinolates ÒàÚ¤à A¡´šàl¡ür¡ šåì=àA¡Òü¡ú ÒàÚ[¹¤à glucosinolates "[Î>à ºàÒü>à ë=àA¡Ò>¤à ³ÒãA¡[Å}¤å R¡àA¡ì=àA¡šƒà ³ìt¡} šà}Òü¡ú
³>àƒà "³[ƒ ³îÒ-³ì¹à}ƒà t¡à¤à ºàÒü>à-[t¡Äà A¡¹´•à R¡àA¡ì=àB¡[>:
ºàÒü>à t¡àJø¤à ³tå¡}ƒ[ƒ 'ìJàÚ>à ºàÒü>à ºàìÚ}>¤KンA¡ ¤àÒü* A¡ì–i¡öຠ&ì\–i¡ ë¤ài¡à[>ìA¡º &Gìi¡öC¡ (Biocontrol Agent Botanical Extract) >;yKà *K¢à[>A¡ ó¡à[³¢}KンA¡ Ú๤à fungicide [Å} Åã[\Ĥà ÚàÒü¡ú ëÒï[\B¡à>Kã A¡[´¶¢[ÎìÚº ëó¡à³¢åìºÎ> (commercial formulation) ³Úà³ "³Îå} ó¡}캡ú J胳 J¹à *Òü>à ÒàÚ¹¤ƒà, Actinovate L&G, Neem cake, Organocide >[W¡}¤[>ú Botanical Extract *Òü>à 'ìJàÚ>à [t¡ºìÒï, W¡>³, [Å}, [>³>[W¡}¤[Å}Îå Åã[\Ĥà ÚàÒü¡ú
¯àì¹àÒü[Å> :
³=v¡û¡à šg[¹¤à ºàÒü>à-[t¡Äà R¡àA¡ì=àA—¡¤à šàî´¬[Å} "[Τå Åã[\ăå>à ³šè} ó¡à¤à ³àÚ šàA—¡à *K¢à[>A¡ ó¡à[³¢} ët¡ï¤à ëÒï[\B¡ã ³t¡³ƒà "[΃à Úà´•à ƒ¹A¡à¹ *Òü칡ú ëºï³ã Òü[W¡º-Òü>à*[Å}>à "ó¡¤à ³îÒ-³ì¹à} šåì=àA—¡¤à šàî´¬[Å} "[Τå Åã[\Ä¤à ³ì=ï t¡à칡ú
¯àìÒïìƒàA¡ @
*K¢à[>A¡ ó¡à[³¢} "[Î ëÒï[\B¡ã ³t¡³ƒà Úà´•à šà´•¤à ³îÒ-³ì¹à} =à¤Kã W¡;>¤ã "³>à *Òü¹[Aá¡ú "ƒåKà ³[ošå¹P¡´¬à íº¤àA¡ "[΃à Úà´•à W¡àĤà ó¡à[³¢} ³Jº "³Îå *Òü¹[Aá¡ú *K¢à[>A¡ ó¡à[³¢} ÒàÚ¹Kà 'ìJàÚ>à "ìA¡àÚ¤Kã Jº A¡àÚÒ–ƒ>à, íº¤àB¡ã íºÒà* ³àR¡Ò–ƒ>à "³[ƒ =à[¹¤à šà´¬ã[Å} "ƒå W¡à¤ƒà ÒA¡W¡à} ëÅàA¡Ò–ƒ>à ëÅ씂àA¡ íº¤à ³*}ƒà ³îÒ-³ì¹à} =तå JR¡î>¡ú ÒàÚ[¹¤à ó¡à[³¢} [ÎìÊ¡³ "[ÎKã ³¹ç¡*Òü¤[Î ³t¡³Kã ³tå¡}ÒüÄà Úà´•à ëÒÀ[Aá¡ú ëÒ>K;º[Aá¤à "[ÎKã ³¹³ J¹à ³Jàƒà =³\[¹-ÿ-
ë³àì>à ëyû¡à[Ù} ët¡ï¤à ÒàÚ¤[Î W¡š ³àÄ¤à ³Jº >;yKà W¡š ³àÄ¤à šà´¬ã ³ó¡³ "³ƒà Ò[g> Ò[g> =ःKã ºàÒü>à [t¡Äà ëÒ>K;[º¡ú ÒàÄà ºàÒü>à t¡à¹³ƒ¤à šà´¬ãƒà ºàÒü>à t¡à¹A¡šKã ³¹³ "³Îå[>¡ú ÒàÚ[¹¤à ºàÒü>à[Å} "[Τà R¡àA¡ì=àA—¡¤à ëA¡[³ìA¡º ó¡[UÎàÒüƒ (chemical fungicides) Åã[\Ĥà ëÒ>K;ºA¡šà "ƒåKà Åã[\Ä[¹¤à ëA¡[³ìA¡º[Å}ƒåKã "ì¹³JàA¡ íº¤àv¡û¡à íºìÒï¤à "[Î>à íº¤àA¡-íºÒà*, íº¤àB¡ã Ê¡öA¡W¡¹ E¡à[º[i¡ ³àR¡-t¡àA¡Ò[À¡ú *K¢à[A¡ ë³i¡¹¤åÎå ³àR¡-t¡àA¡Ò>¤Kã ³=v¡û¡à ëA¡[³ìA¡º ëÑßÚƒ (chemical sprayed) ët¡ï¤à šà´¬ãìƒà ëA¡[³ìA¡º ë¹[ÎìƒX íºìÒï[¹¡ú "[ÎP¡´¬à šà´¬ã[Å} "[Î ³ã*Òü¤>à W¡à¹¤[ƒ ºàÒü>à [t¡Äà ë=àA¡Òăå>à ÒA¡W¡à} ëÅàA¡Ò[À¡ú ÒàÚ[¹¤à ³¹³[Å} "[Î>à *K¢à[>A¡ ó¡à[³¢}ƒKã šåì=à¹[Aá¤à *K¢à[>A¡ šøƒA¡[Å} šà´•¤à ³à캳Kã ³ó¡³ Jè[ƒ}ƒà ëÒ>K;º[Aá¡ú íA¡ì=ºKã ³Åã}Îå ë>à}³-ë>à}³Kã ëÒ>K;º[Aá¡ú "ƒåKà ë>à=¢ ÒüÊ¡ ëÊ¡i¡[Å}Kã ³>å}ƒà ³[ošå¹Îå ó¡à[³¢} [ÎìÊ¡³ "[Τå W¡;>¤à A¡Äà ³àÚ*> *>[ÅÀ[Aá¡ú "ìt¡àÙà Òü[–ƒÚàKã ëÊ¡i¡A¡à ëÚ;>¤ƒà ë>à=¢ ÒüÊ¡ ëÊ¡i¡[Å} "[Î fertilizer fungicide pesticide >à A¡à ëÒÄà ëÅàA¡Ò[–ƒø¤à ³ó¡³[Å}[>¡ú "ƒå>à ³ó¡³ "[Î *K¢à[>A¡ ó¡à[³¢}Kãƒv¡û¡à J«àÒüƒKã W¡àÄ¤à ³ó¡³ "³[> ÒàÚ>à ëºï¤à ÚàÒü¡ú [Î[B¡³ƒ[ƒ ÒàÚ[¹¤à ó¡à[³¢} [ÎìÊ¡³ "[Î Úà´•à ³àÚ šàA—¡à W¡;>ì¹ "³[ƒ Òü[–ƒÚà K¤>¢ì³–i¡>à *K¢à[>A¡ ëÊ¡i¡[> ÒàÚ>à ºàl¡üì=àA¡ìJø¡ú "ƒå>à ëÒï[\A¡ J«àÒüƒKã ³¹ç¡*Òü¤à "[Î ëA¡[³ìA¡º Åã[\ă>à ºàÒü>à -[t¡Äà R¡àA¡ì=àA—¡¤à šàî´¬ [=¤à "[Î[>¡ú *K¢à[>A¡ ó¡à[³¢}ƒà ºàÒü>à-[t¡Äà R¡àA¡ì=àA—¡¤à šàî´¬[Å}Kã ³¹ç¡*Òü¤à šà–ƒ³[ƒ šà´¬ã¤å ³Åà-³l¡ü ó¡>à ó¡\>à ³îÒ-³ì¹à} =à¤à íº¤àA¡-íºÒàl¡ü ó¡Ò>¤à "³[ƒ "ìA¡àÚ¤Kã ó¡ã®¡´¬å ët¡v¡û¡à A¡àÚƒ>à =´ÃKà ºàÒü>à-[t¡ÄàƒKã R¡àA¡ì=àA¡š[>¡ú "Òà>¤ƒà ëšà; =à[‰îR¡ƒà >;yKà =๳ƒàÒüƒà ëW¡A¡[Å> ë=ï¹à} ëºïKƒ¤[Å}[ƒ-ÿ-
1) 'ìJàÚ>à ëšà; =à[‰îR¡ƒà =àKìƒï[¹¤à ³¹ê¡ >;yKà i塸¤¹ (tubers) ÒàÚ¤[ƒ "àºåP¡´¬à >;yKà ¹àÒüì\à³ ÒàÚ¤[ƒ [Å}P¡´¬[Å}[Î ºàÒü>àƒKã R¡àA¡ì=àA—¡¤à [i¡öi¡ì³–i¡ šã¤à ƒ¹A¡à¹ *Òü¡ú "ƒå¤å 'ìJàÚ>à [i¡öi¡ì³–i¡KンA¡ *K¢à[>A¡ *Òü¤à ëšà;º³ [¤\à³[¹; ÒàÚ>à JR¡>¤à Å[”‚-Å>Úå}>à ëÅ´¬à ³Òã "[Î Úà´•à ³àÚ šàA—¡à Åã[\Ä[¹¡ú ÒàÚ[¹¤à ³Òã[Îì> ¹àÒüì\à[¤³ A¡ºW¡¹ Úà*>à ¤àÒü* ó¡[i¢¡ºàÒü\¹ì> Úà[>ÅĹKà =àKìƒï[¹¤à ³¹ê¡[Å} "Òã} "³à ët¡à;ºKà =´Ã¤à ³tå¡}ƒà ë>à}R¡àÀKà =àK[>¡ú ÒàÚ[¹¤à šàî´¬ "[Îƒà ³¹ê¡ƒKã ëšàAáA¡šà >;yKà íº¤àv¡û¡Kã ëšàAáA¡šà ºàÒü>à[Å} R¡àA¡ì=àA¡šƒà W¡àl¡ü>à ³ìt¡} šà}Òü¡ú
2) "ìt¡àÙà šàî´¬ "³>à bio control agent trichoderma >;yKà azotobacter formulation [Å} "[Î Úà´•à ³¹ç¡*Òü>à ºàÒü>à-[t¡Äà R¡àA¡ì=àA¡šƒà Åã[\Ĺ[Aá¡ú
3) ëó¡ïP¡´¬à =ःà W¡ã}Kã º³[Å}ƒà ëó¡ï "[Î =à[‰îR¡ƒà l¡ü;A¡à íº¤àB¡à ÚàĹKà šèÄà ët¡à;[³Ä¹¤à ³tå¡}ƒà "Òã} "³à =´Ã¤à ³tå¡}ƒà =àÒü¡ú ÒàÚ[¹¤à ³*} "[Î>à šà´¬ãKã ³ìÚà> ëW¡à}¤à ëÒ>K;Ò[À "³[ƒ ºàÒü>à-[t¡ÄàƒKã R¡àA¡ì=àA¡šƒà W¡àl¡ü>à ³ìt¡} šà}Òü¡ú
4) ¹àÒüì\à³P¡´¬ƒà Å[”‚-Å>Úå³>à ëÅ´¬à compost A¡à trichodermaKà ÚàĹKà ëÅ´¬à [³GW¡¹ƒà ët¡à;ºKà "Òã} "³à =´Ã¤à ³tå¡}ƒà =àK[>¡ú
íº¤àv¡û¡Kã ëšàA¡šà ºàÒü>à-[t¡ÄàƒKã R¡àA¡ì=àA—¡¤à šàî´¬[Å}@
1) ëyû¡àš ë¹àìi¡Î> : ëšà; =à¤à ³t¡³ƒà =à[J¤à ëšà; ³ó¡³ "³ƒà Ò[g>-Ò[g> =àƒå>à íºì¹àÒüƒ¤[>¡ú Å´•à ÒàÚ¹¤ƒà Ò–ƒA¡ ëó¡ï =๤[ƒ ³=} *ÀA¡šƒà "ìt¡àÙà ³îÒ-³ì¹à}, &f¡à}->à[š ÒUà³ >;yKà Ò¯àÒü=¹àBå¡´¬à =àKƒ¤[>¡ú ÒàÚ[¹¤à ëºïl¡ü-š=àš "[Î>à íº¤àB¡ã ÒüìA¡à-[ÎìÊ¡³¤å "ìÒà}¤à šå¹A¡Òü¡ú ºàÒü>à-[t¡ÄàƒKã R¡àA¡ì=àA¡šƒà W¡àl¡ü>à ³ìt¡} *Òü¡ú
2) soil solarization ÒàÚ[¹¤à šø[C¡Î "[΃à ëÎູ &>[\¢ Åã[\ĹKà ºàÒü>à ëšàA¡šà ³àÒüìyû¡à¤[Å}¤å Òàìv¡àA¡šà >;yKà ³àKã "ìA¡àÚ¤Kã ó¡ã®¡´¬å ëW¡g ët¡ïÒ[À¡ú ÒàÚ[¹¤à šøà[C¡Î "[Î>à "Òà>¤ƒà Òü[¹ìKÎ> ÒàÚ¤[ƒ #[Å} W¡àÚ¹¤à ³tå¡}ƒà i¡öàXšì¹–i¡ šÃà[Ê¡A¡ "³>à Aå¡š[ÅÀKà >å}Åàƒà Òœ¡à "׳-³[¹ =´¬à ³tå¡}ƒà 'ìJàÚ>à ÒàÚ[¹¤à ³ó¡³ "[Îƒà ³îÒ-³ì¹à} ÒàÚ¤[ƒ ºàÒü>à-[t¡ÄàƒKã R¡àA¡ì=àA¡šà R¡´¶ã¡ú¡ ÒàÚ[¹¤à šø[C¡Î "[Î>à íº¤àB¡ã "Åà¤Kã W¡à} 100-140 [Î ëÒ>K;Ò[À¡ú ÒàÚ[¹¤à "Åà¤Kã W¡à} "[Îƒà ºàÒü>à-[t¡Äà ë=àA¡Ò[À¤à ³àÒüìyû¡à¤[Å} Fungi, Bacteria, Virus [Å} [Ò}¤à R¡³ìƒ¡ú
3) biofumigation : 'ìJàÚ>à ÒàÚ[¹¤à šàî´¬ "[ÎKã ³Jàƒà ÒUà³P¡´¬à šà´¬ã Åã[\ăå>à ºàÒü>àƒKã R¡àA¡ì=àA—¡¤à ëÒà;>K[>¡ú ÒàÚ[¹¤à šø[C¡Î "[΃à ëšà; =à[‰îR¡ƒà ÒUà³P¡´¬à šà´¬ã "[Τå ëºï¤åv¡û¡à =à¹¤à ³tå¡}ƒà íº Åà;[yR¡ƒà Jàl¡üƒ;ºKà íº¤àB¡ã šèÄà ëJàÚƒ;ºKà ët¡à;[ÅÀ¤à ³tå¡}ƒà ÒàÚ[¹¤à ³ó¡³ "[΃à Òœ¡à J¹Kã ³tå¡}ƒà ³îÒ-³ì¹à} =à¤Kã Åã[\ÄK[>¡ú "Îå´•à biofumigation *Òü>à Åã[\Ä[¹¤à šà´¬ã[Å} "[Î>à ëi¡à[GA¡ *Òü¤à ëA¡[³ìA¡º šåì=àA¡Òü¡ú Å´•à ÒàÚ¹¤ƒà ÒUà³P¡´¬à šà´¬ã>à glucosinolates ÒàÚ¤à A¡´šàl¡ür¡ šåì=àA¡Òü¡ú ÒàÚ[¹¤à glucosinolates "[Î>à ºàÒü>à ë=àA¡Ò>¤à ³ÒãA¡[Å}¤å R¡àA¡ì=àA¡šƒà ³ìt¡} šà}Òü¡ú
³>àƒà "³[ƒ ³îÒ-³ì¹à}ƒà t¡à¤à ºàÒü>à-[t¡Äà A¡¹´•à R¡àA¡ì=àB¡[>:
ºàÒü>à t¡àJø¤à ³tå¡}ƒ[ƒ 'ìJàÚ>à ºàÒü>à ºàìÚ}>¤KンA¡ ¤àÒü* A¡ì–i¡öຠ&ì\–i¡ ë¤ài¡à[>ìA¡º &Gìi¡öC¡ (Biocontrol Agent Botanical Extract) >;yKà *K¢à[>A¡ ó¡à[³¢}KンA¡ Ú๤à fungicide [Å} Åã[\Ĥà ÚàÒü¡ú ëÒï[\B¡à>Kã A¡[´¶¢[ÎìÚº ëó¡à³¢åìºÎ> (commercial formulation) ³Úà³ "³Îå} ó¡}캡ú J胳 J¹à *Òü>à ÒàÚ¹¤ƒà, Actinovate L&G, Neem cake, Organocide >[W¡}¤[>ú Botanical Extract *Òü>à 'ìJàÚ>à [t¡ºìÒï, W¡>³, [Å}, [>³>[W¡}¤[Å}Îå Åã[\Ĥà ÚàÒü¡ú
¯àì¹àÒü[Å> :
³=v¡û¡à šg[¹¤à ºàÒü>à-[t¡Äà R¡àA¡ì=àA—¡¤à šàî´¬[Å} "[Τå Åã[\ăå>à ³šè} ó¡à¤à ³àÚ šàA—¡à *K¢à[>A¡ ó¡à[³¢} ët¡ï¤à ëÒï[\B¡ã ³t¡³ƒà "[΃à Úà´•à ƒ¹A¡à¹ *Òü칡ú ëºï³ã Òü[W¡º-Òü>à*[Å}>à "ó¡¤à ³îÒ-³ì¹à} šåì=àA—¡¤à šàî´¬[Å} "[Τå Åã[\Ä¤à ³ì=ï t¡à칡ú
