¯àÁ¢¡ l¡àÒüì¤[i¡Î ëƒ@ >쮡´¬¹ 14, 2024

W¡Òã[ÎKã [=³@ DIABETES AND WELL-BEING 
ƒà: ëA¡'W¡ A¡ºà [Î}Ò
Over 500 million people are living with Diabetes around the globe.
¯àÁ¢¡ l¡àÒüì¤[i¡Î ëƒ "[Î ëÅàA¡ 1991 ƒà Òü–i¡¹ì>ìÑ•º l¡àÒüì¤[i¡Î ëó¡ìƒì¹Î> "³[ƒ ¯àÁ¢¡ ëÒºôk¡ *K¢>àÒüì\Î>>à ëÒïìƒàA¡[J¤[>ú ³[Î ëÒïìƒàA¡[J¤Kã ³¹³[ƒ šõ[=¤ã[΃à l¡àÒüì¤[i¡Î>à >๤à ">à¤à Úà´•à íº, "³[ƒ [ƒì®¡º[Ù}¡ íº¤àA¡[Å}ƒà Úà´•à ëÒÄà íºK[Àú ³¹ç¡ *Òü>à W¡àÒü>à "³[ƒ ®¡à¹v¡à ºàÒü>à "[ÎKã W¡à} "[Î Úà´•à ¯à}>à íºú ®¡à¹v¡à ³ã*Òü ³R¡àKã ³>å}ƒà "³[ƒ ºàÒü>à "[΃Kã "¯à¤à t¡à[¹ú ºàÒü>à "[Î R¡”zà>à JR¡ìƒàA¡šà R¡´•¤à ëÒà;>¤à, ³t¡³ W¡à>à ºàìÚ}ìÒï¤à, tå¡}ƒà ë=àAáB¡ƒ¤à "¯à¤à "³[ƒ ó¡y¤à ³ÚೃKã R¡àA¡ì=àA¡šà R¡´•¤à ëÒà;>¤à, ºàÒü>à "[Î =ã}¤à R¡´•¤Kンv¡û¡à "³[ƒ ³ãÚೃà `¡à> t¡àÒĤKンv¡û¡à Òü–i¡¹ì>ìÑ•º l¡àÒüì¤[i¡Î ëó¡ƒì¹Î>Kã ³Åà 130 ëÒ>¤>à íº¤àA¡ 160 ë¹à³ƒà >å[³; "[Î šàº> ët¡ï>[¹ú
Ò–ƒB¡ã [=³>à ‘Diabetes and Well being’ ÒàÚ¤[>ú ³[Î>à t¡àA¡š[ƒ ó¡;y¤à ºàÒü>à l¡àÒüì¤[i¡Î "[Î 'ìR¡à–ƒà íº¹¤Îå 'Kã ÒüÅà "³[ƒ šå[X "[Î >å}R¡àÒü>à "³[ƒ Ò¹à*>à íº¤à ÒàÚ¤[>ú ³[Î A¡¹³ ÒàÚ>à *Òüì=àB¡ƒìK ÒàÚ¤ƒå 'Kã ¯àJº, #ÅàKã šè[A—¡} "³[ƒ ëºï[Å}Kã ëÒà;>¤Kã ƒ¹A¡à¹ íºú ³¹³[ƒ l¡àÒüì¤[i¡Î >à¹¤à ³ã*Òü Jè[ƒ}³A¡ ³šè} ó¡à>à R¡”zà>à ºàìÚ}ìÒ[ƒ ºàÒü>à "[Î>à 'ìJàÚƒà "¯à¤à A¡à³¹ç¡³ šã[¹ú Å´•à ÒàÚ¹¤ƒà ³šè} ó¡à>à ºàìÚ}ìÒ[ƒ ºàÒü>à "[Î>à ³ã; t¡à}Ò>¤à (l¡àÒüì¤[i¡Î ë¹[i¡ì>àìš[=), Òài¢¡t¡à "¯à¤à šã¤à (Òài¢¡¡ &ìi¡C¡¡), [A¡ƒ[> ëó¡À¹ "³[ƒ ëJàR¡ Jè; šR¡=¤à "³[ƒ šå³=Ò>¤à (ëK>R¡Nøã>) ë=àA¡Ò>¤à "[Î>[W¡}¤[>ú
ÒàÚ[¹¤à ³Úà³[Î "³t¡à ë=àA¡Ò–ƒ>¤à ëÒà;>¤à "³[ƒ W¡àì¹àÒüƒ¤à W¡ãgàA¡[Å} W¡à[¤ƒ¤à, >å[³; Jè[ƒ}Kã ÒA¡W¡à}-Åàì\> W¡à} >àÒü>à ët¡ï[¤¤à, #ÅàKã "¹ç¡´¬à ëÒºÒ–ƒ>¤à ëÒà;>¤à, W塹硚-[¤[Øl¡ Åã[\–ƒ¤à, "³[ƒ l¡àÒüì¤[i¡Î ëA¡Ú¹ ëΖi¡¹ƒà R¡”zà>à W¡R¡ìÒï¤>à ºàÒü>à "[΃Kã R¡àA¡ì=àA¡šà R¡³K[> "³[ƒ 'ìJàÚ>à ºàÒü>à "[Î Úà*¹¤Îå >å}R¡àÒü>à [Ò}¤à R¡³K[>ú "Îå´•à 'ìJàÚKã šè[A—¡} "³[ƒ ¯àJº ³t¡³-Wå¡šƒà >å}R¡àÒü>à íº¤à R¡³K[>ú
l¡àÒüì¤[i¡Î>à >à¹¤à ³ã*Òü Jè[ƒ}³A¡ ƒ¹A¡à¹ íº¤à [ÒƒàA¡ W¡à¤ƒà >v¡>à l¡àÒüì¤[i¡Îšå [A¡Ú¹ ëºï[¤[¹¤à [Aá[>A¡ ÒàÚ¤[ƒ, "[ÎP¡´¬à ">à¤[Å} "[Î¤å ³¹ã- ³ìJà} ëÅ}>à t¡àA¡šã¤à, tå¡}ƒà ë=àAáB¡ƒ¤à ó¡v¡¤à ³Úೃå¤å t¡àA¡šã¤à "³[ƒ ³ÚೃåƒKã R¡àA¡ì=àA—¡¤à t¡àA¡šã¤à ëΖi¡¹ "ƒå¤å 'ìJàÚ>à l¡àÒüì¤[i¡Î ëA¡Ú¹ ëΖi¡¹ ÒàÚ>à J}î>ú "[ÎP¡´¬à ëΖi¡¹ "[΃à R¡”zà>à W¡}ìÒï¤>à tå¡}ƒà l¡àÒüì¤[i¡Î>à ë=àA¡Ò>Kƒ¤à >å}R¡àÒüt¡¤à ³Úà³[Å} ³¹ç¡ *Òü>à ³ã; l¡ü[ÅÀv¡û¡¤à, Òài¡¢¡ &ìi¡C¡¡ ët¡ï¤à, [A¡l¡[> ëó¡º *ÒüÒ>¤à ëJàR¡-Jè; šR¡[ÅÀA¡šà ³Úà³[΃Kã R¡àA¡ì=àA¡šà R¡³K[>ú
1) ëÒï[\A¡ >åšã [³[ÀÚ> 199 ë¹à´•à ºàÚ>à "[΃Kã "¯à¤à t¡à[¹, ³[ÎKã ³Åã} "[Î ëÅàA¡ 2040 ƒ[ƒ [³[ºÚ> 313ƒà ëÒ>K;šà Úà[¹ú  2) ºàÚ>à "[Î>à >๤à >åšã 5Kã ³>å}ƒà ">ã[ƒ "R¡à} ëšàA¡šà Úà¤à W¡ÒãKã ³t¡³ƒà *Òü[¹ú "[ÎP¡´¬à ³ã*Òü[Î šõ[=¤ã[³ƒà [³[ÀÚ> 60 ë¹à³ *Òü[¹ú  3) l¡àÒüì¤[i¡Î>à >๤à >åšã[Å}>à ³ãì¹àÀ¤[ƒ =à Ç¡[‰îR¡ƒà "R¡à} ëšàA¡šKã W¡à} Úà´•à ¯à}>à íº "³[ƒ ëšàAáA¡šà "R¡à}ƒåÎå ³šè} ó¡à¤à ¯à;šƒKã ³*} t¡àƒ¤à ÚàÒüú 4) l¡àÒüì¤[i¡Î>à >๤à >åšã[Å} "[΃à =ì´¶àÚKã ºàÚ>à >à¹A¡šKã W¡à} "[ΠŹç¡A¡ 90 ë¹à³ l¡àÒüì¤[i¡Î >àƒ¤à ³ã*Òü[Å}ƒKã ëÒ[Àú 5) l¡àÒüì¤[i¡Î ÒàÚ¤à ºàÚ>à "[Î >åšã[Å}ƒà [ÅK>¤à ºàÚ>à ³àšºÇ¡¤[>ú W¡Òã 1ƒà ºàÚ>à "[΃Kã [Å[J¤à >åšãKã ³Åã} "[Î W¡àl¡ü¹àA—¡à [³[ÀÚ> ">ãì¹à³[>ú
l¡àÒüì¤[i¡Î ÒàÚ¤à ºàÚ>à "[Î A¡[¹ì>à ?
#ÅàKã #ƒà [W¡>ãKã W¡à} ëÒÄà Úà*¤¤å 'ìJàÚ>à l¡àÒüì¤[i¡Î ÒàÚ>à JR¡î>ú W¡àA¡ W¡à[‰îR¡ƒà #ƒà Úà*¤à [W¡>ã "[Î 130mg dl "³[ƒ W¡àA¡ ët¡àA¡šà ³tå¡}ƒ>à 180 mgdl "[΃Kã ëÒºÒìÀàÒüƒ¤[>ú ºàÚ>à "[Î ³Jº "׳ Ç¡Òü¡ú ³ƒå[ƒ:
A¡) i¡àÒüš ¯à> l¡àÒüì¤[i¡Î : ³[Τå 'ìJàÚ>à \å쮡>àÒüº (Juvenile) l¡àÒüì¤[i¡Î ÒàÚ>à JR¡î>, ³¹³[ƒ "R¡à}[Å}ƒà >;yKà >Òà *Òü[¹¤à ³ã*Òü[Å}ƒà íºK[À ú 'ìJàÚKã ÒA¡W¡à} "[Î>à Òü>Îå[º> "[Î šåì=àA¡šà R¡³ƒ¤ƒKã[>, ³¹³[ƒ ³[Î šåì=àB¡ƒ¤à ëš>[E¡Ú¸\
NÃà–ƒ (Pancrease Gland) Kã [¤t¡à ëκ ( B-Cell ) "[Î ëó¡º *Òü¤à >;yKà [ŤƒKã[>ú "ƒå>à ³šà–ƒKã Òü>Îå[º> "[Î A¡àÙà t¡àÒüú
J) i¡àÒüš iå¡ l¡àÒüì¤[i¡Î : ³[Τå 'ìJàÚ>à >> Òü>Îå[º> [l¡ìšìƒ–i¡ l¡àÒüì¤[i¡Î ë³[ºi¡Î ÒàÚ>à JR¡î>ú l¡àÒüì¤[i¡Î >à¤à ³ã*Òü[Å}Kã ³>å}ƒà W¡à³ƒà 90 ³å[v¡û¡ ºàÚ>à "[Î *Òüú 'ìJàÚKã ÒA¡W¡à} "[Î>à ƒ¹A¡à¹ íº¤à Òü>Îå[º> "[Î ³t¡ãA¡ W¡à>à šåì=àA¡šà R¡³ƒ¤ƒKã[>, >;yKà ÒA¡W¡à}Kã ëκ ³Úà³[Å>à Òü>Îå[º> "[Î Åã[\Ĥà R¡³ƒ¤ƒKã[>ú ºàÚ>à ³Jº "[Î W¡Òã Úà´ÃAá¤à ³ã*Òü[Å}ƒà íºK[À "³[ƒ ">à¤à ³ã*Òü[Å}>à Úà´•à ë=}>à JR¡¤Îå Úà*Òüú
ëKìÊ¡ìÑ•º l¡àÒüì¤[i¡Î@ ³[Î¤å ³ãì¹àº¤ã >åšã[Å}ƒà ÒA¡W¡à}Kã #ƒà Úà*¤à [W¡>ãKã W¡à} "[Î ¯à}¤ƒKã[>ú t¡ìÅ}¤à A¡[¹ ³¹³ƒKã ë=àA¡šì>à ÒàÚ¤ƒåÎå J}¤à R¡³ìƒú W¡à*¹àA—¡à ³ãì¹à>¤Kã Òœ¡à 28 ÒàÚ¹Aá¤à ³t¡³ƒà >;yKà ëÒÀAá¤à ³t¡³ƒà ë=àA¡Ò[Àú W¡àl¡ü¹àA—¡à ³ãì¹àº¤ã >åšã 100 Kã ³>å}ƒà 4 ë¹à³[ƒ ºàÚ>à "[΃Kã "¯à¤à t¡àÚú "ƒå¤å "R¡à} ëšàAá¤à ³tå¡}ƒà "ƒå³ ó¡[J¤Îå Úà*Òüú "[ÎP¡´¬à ³³à[Å}>à ëšàA¡šà ³W¡à[Å}Îå ÒA¡W¡à}Kã "¹ç¡´¬Kã W¡à}Îå ëÒ>K[À "³[ƒ l¡àÒüì¤[i¡ÎÎå íºK[À¡ú
A¡à[ƒ¢ìÚà l¡àÒüì¤[i¡Î (Cardio Diabetes), Òài¡¢¡ "³[ƒ l¡àÒüì¤[i¡Î "šè>¤Kã ºàÚ>à "[Î šõ[=¤ãKã ³ó¡³ Jè[ƒ}³v¡û¡à #[Å} #W¡à*P¡´•à ë>à}³à ë>à}³Kã ëÒ>K;º[Aáú ³[ošå¹ƒÎå #[Å} šåA¡W¡;A¡ã ºàÚ>à "³[ƒ =ì´¶àÚKã ºàÚ>à "[΃Kã "¯à¤à t¡à¹¤à ³ã*Òü[Å} ³[Å} Úà´•à íºì¹ "³[ƒ tå¡}ƒÎå "R¡A¡šà ó¡}>à ëÒ>K;ºA¡[J[>ú ël¡àC¡¹ "³à *Òü>à ºà[Aá¤à ">à¤[Å}ƒà l¡àÒüì¤[i¡Î "³[ƒ [¤[š ¯à}¤Kã ¯à¹ã Ò}ìÒï¤>à 'ìJàÚKã "ó¡¤à ¯àJº *ÒüK[>ú
R¡[Îó¡à*¤à šõ[=¤ãKã "³[ƒ ³[ošå¹Kã ëA¡à[®¡ƒ-19 ƒKã íº[J‰¤à ³ã*Òü "Úà´¬à ƒàÒüì¤[i¡ÎKã ºàÚ>à íº¤>à ºàìÚ}¤à R¡³ƒ>à W¡;[J¤[> ÒàÚ¤[ƒ "¹à>¤à *Òüƒ¤à ÚàÒü "ƒå>à l¡àÒüì¤[i¡Î ÒàÚ[¹¤à ºàÚ>à "[Î>à ëA¡à[®¡ƒ-19 Kà ³¹ç¡š-³šà} *Òü¹Kà ³ã*Òü¤à 'ìJàÚKã šå[X "[Î ³à}Ò>¤ƒà W¡à*¹¤à ë=ïƒà} ëºï[¹ú
l¡àÒüì¤[i¡Î>à A¡[¹ A¡[¹ >å}R¡àÒüt¡¤à ë=àA¡Ò>¤ìK ?
"Òà>¤ƒà ºàÚ>à "[Î íº¹¤[ƒ ³šà> ët¡àÚ>à ë=àA¡šà (Frequent Urination), #[Å} Úà´•à ëJï¹à}¤à (Excessive Thirst ), Úà´•à ëW¡àA¡=¤à (Lack of energy ), ³ã; ëÅ}>à l¡ü¹v¡û¡¤à (Blur  vision ), Úà´•à ët¡àÚ>à "¹à´¬à ó¡à*¤à (Extreme Hunger), l¡ü>Åà Úà´•à A¡}¤à ( Very dry skin), Úà´•à ët¡àÚ>à l¡ü>Åà, Úà, šøàÒü쮡i¡ šài¢¡ Òü>ìó¡G> ët¡ï¤à (Frequent  Infection) ³¹³ W¡àƒ>à ÒüÅà ³ìÚ} t¡à¹A¡šà ( Unexplained Weight), ëJàR¡-Jåv¡à [\R¡-[\R¡ ºà*¤à "³[ƒ ëÅàA¡šƒà J}[\Àv¡û¡¤à (Tingling  Numbness in hand  feet) ÒüÅàKã [ó¡[º} Ò”‚¹A¡šà (Erectile dysfuction) "[Î>[W¡}¤à ³Úà³[Î ë=àA¡Ò>¤à ÚàÒüú
l¡àÒüì¤[i¡Î>à ë=àA¡Ò>¤à ó¡v¡¤[Å} (Complications)@
l¡àÒüì¤[i¡Î >à¹¤à ³ã*Òü "[>Kã ³>å}ƒà "³[ƒ J}ìÒƒKã ÒA¡W¡à}ƒà "¤à¤à A¡Ú೹硳 ëšàA¡Ò[À "ƒå>à 'ìJàÚ>à ºàÚ>à "[Î íº¤¹à íºt¡¤¹à ÒàÚ¤[Î R¡>t¡à>à J}ìƒàA¡šãKƒ¤[>ú ÒA¡W¡à}Kã #ƒà [W¡>ã "[Î ëÒ>¤[ƒ #Kã l¡üìt¡à}ƒà tå¡}[Å>¤à "³[ƒ óå¡>[\>¤>[W¡}¤à ët¡ïƒå>à ëÊ¡öàA¡ (Stroke), ³ã; t¡àR¡¤à (Diabetes Retinopathy), =ì´¶àÚƒà # ó¡}Ò>ƒ¤à ( Heart Attack), "³[ƒ ³šàUº Úà*ƒ>à W¡à*ì=àA¡šà (Dilated Cordiomyopathy ), [A¡l¡[> ë󡺹 (Kidney Failure ), ëJàR¡ Jèv¡à Òü>ìó¡G> ( Infection) ët¡ï¹A¡šà "³[ƒ šå³=Ò>¤à (Gangrene), [Å}ºã ( Nerve ) [ÅƒÒ ƒå>à ëJàR¡-Jèv¡à >à¤à, [\}-[\} ó¡à*¤à (Paraesthesia, tingling  Numbness ) "³[ƒ ÒA¡W¡à}Kã [ó¡[º} Ò”‚¤à ( Erectily dysfunction) "[Î>[W¡}¤à ë=à¹A¡šà ÚàÒüú J}[\>[¤Kƒ¤à "³>à ºàÒü>à "[Î íº¹¤[ƒ Jå[\> A¡A¡šà ³t¡³ƒà Jå[\>=àR¡ Åã[\ă>à ë>º A¡i¡¹ Åã[\Ĥ>à ëÒÄà "ìÅàA¡ "šº ë=àA¡Òì–ƒú
l¡àÒüì¤[i¡Î>à >๤[Å}>à W¡àKƒ¤à W¡ãgàA¡@
W¡à} >àÒü>à "³[ƒ ³t¡³ W¡à>à "ÚèB¡ã "³[ƒ >å[³ƒà}Kã W¡àA¡ W¡à[¤Kƒ¤[>ú W¡ãgàA—¡à ºàÚ>à "[ÎKã ³¹àÒü¤A¡ 뺚A¡[>ú ÒüÅàKã "¹ç¡´¬à ëÒ–ƒ>¤Kンv¡û¡à ëó¡i¡ "³[ƒ ëÎàÂi¡ Úà´•à Úà*ƒ¤à "ƒåKà ó¡àÒü¤¹ Úà´•à Úà*¤à W¡ãgàA¡[Å} W¡à[¤Kƒ¤[>ú "ºìA¡àìÒຠ"³[ƒ "=å´¬à W¡ãgàA¡[Å} =àìƒàA¡šãKƒ¤[>ú W¡àA¡ W¡à¤Kã ³×v¡à W¡àš[i¡ W¡à¤>à ëÒÄà íó¡ú l¡üîÒ ³¹ç¡ *Òü>à íÒ\à³ìš; (ëÊ¡àì¤[¹Î, ë¤ÃA¡ ë¤[¹Î, P¡\ì¤[¹), &šº "[Î>[W¡}¤à W¡à¤à ÚàÒüú ëA¡àó¡ã, ƒàº[W¡[>, W¡>à, ëA¡à[º Ò¤àÒü, ëA¡à¤ãîº "Å}¤à, šàº}W¡àA—¡[W¡}¤à ³>à-³[Å} ³Úà³[Î ët¡àÚ>à W¡à[¤Kƒ¤[>ú W¡ìÚຠ"³ƒà R¡à ">ã¹[v¡û¡ W¡à[¤Kƒ¤[>ú [A¡l¡[> ºàÚ>à íºy¤[ƒ ë>à}³ƒà ÅìUà³ ">ã¹A¡ =A¡šà íó¡ ú
l¡àÒüì¤[i¡Î "³[ƒ ÒA¡W¡à} Åàì\>@
ºàÚ>à "[Î ó¡>¤à ëÒà;>¤ƒà ÒA¡W¡à} Åàì\> ët¡ï[¤Kƒ¤[>ú ³¹ç¡ *Òü>à ët¡ï[¤Kƒ¤à ÒA¡W¡à} Åàì\º[Å}Kã ³>å}ƒà ¯à[A¢¡} ³ÚàÒü *Òü¹š>à A¡Äà W¡;šà ( [¤øÑH ¯à[»¡} ), #ì¹àÒü¤à ([Ѭ[³}), ëW¡>¤à "³[ƒ ëW¡à}ƒå>à Åà>¤à (ë\à[K}), ÎàÒüA¡º ë=ïƒå>à W¡;šà (ÎàÒü[Aá}), ë¤à[G} "³[ƒ ³Åº Åà>¤à (&ì¹à[¤A¡), \ìKàÚ Åà¤à (ƒà[X}), A¡àì=àA¡-A¡à[Å> Åà>¤à (AáàÒü[´¬}) "³[ƒ ë™àK Åà>¤à "[Î>[W¡}¤[>ú ë>à}³ƒà Ú೉¤ƒà [³[>i¡ 30 ë¹à³[Å ÒA¡W¡à} Åàì\> ët¡ï[¤Kƒ¤[>ú
l¡àÒüì¤[i¡Î =ã}>¤Kã (Prevention) l¡üšàÚ[Å} @ =ã}>¤Kã l¡üšàÚ[Å} "[Î ³Jº "׳ ë=àA—¡à JàÚìƒàA¡šà ÚàÒü-ÿ-
A¡)  šøàÒü³à¹ã [šø쮡>Î> @ ÒüÅàKã "¹ç¡´¬à ëÒ–ƒ>¤à ëÒà;>¤à, "ó¡¤à W¡ãgàA¡ W¡à¤à ³¹ç¡*Òü>à ³[Å}¡ Úà´¬à "=å´¬à Úà´•à Úà*ƒ¤à ³>à-³[Å}, l¡üîÒ-¯àîÒ Úà´•à ët¡àÚ>à W¡à[¤¤à, ëó¡i¡ Úà´•à Úà*ƒ¤à W¡ãgàA¡ W¡à¤à, Úå (Alcohol) =àìƒàA¡šã¤à W¡à} - >àÒü>à "³[ƒ ët¡àÚ>à ÒA¡W¡à} Åàì\> ët¡ï¤ã¤àú J) ëÎìA¡–ƒ[¹ [šø쮡>Î> @ ³t¡³ W¡à>à "³[ƒ ³t¡³ Åà}>à ƒ¹A¡à¹ íº¤à [ÒƒàA¡ W¡à[¤ƒå>à ÒA¡W¡à}ƒà Úà*¤à [W¡>ãKã W¡à}ƒå ¯à}ƒ>¤à ëÒà;>[¤¤à¡ú K) i¡¹Î[¹ [šø쮡>Î> : l¡àÒüì¤[i¡Î >à¹¤à ³ã*Òü[Å}Kンv¡û¡à l¡àÒüì¤[i¡Î [Aá[>A¡ "³[ƒ šãìƒ[³*ìºà[\ìA¡º [¹Îà΢ ëΖi¡¹ (Epidemiological Research Centre ) "[Î [º}J;[šƒå>à ">à¤Kã ³¹³ƒà Aè¡š—à J}¤à R¡´•¤à ëÒà;>¤àú