"ìt¡àÙà Òüƒ¤à ¯àó¡³

t¡ìÅ}>à Ò–ƒB¡ã ë=ïìƒàA¡ "[Î>à ³[ošå¹ƒà Jå–ƒà[¹¤à šø\à ëÎG> Jè[ƒ}³B¡ã ¯àÒ}[ƒ *Òüìƒ ÒàÚ¹¤Îå ë=à¹[Aá¤à ë=ïìƒàA¡ "[γ[ƒ t¡ìÅ}>à A¡[¹P¡´¬à J¹à ³>å}ƒà íº¹¤¹à ÒàÚ¤Kã t¡ìÅ}>à [W¡}>>ã}R¡àÒü *Òü¡ú Úà´•³A¡ [W¡}>>ã}R¡àÒü *Òü[¹¤à ¯àó¡³ "ƒå[ƒ, *[ó¡ìκ *Òü>à ë=àA¡[J >;yKà ë=àA¡[Jìƒ ÒàÚ>à Úà´•à W¡´•>¤à ó¡ã®¡³ƒà íº[¹¤à Aå¡[A¡[Å}>à ëšøàìšK–ƒà "³à *Òü>à Åã[\Ä[¹¤à &Uìºà-Aå¡[A¡ ¯à¹¤å t¡àTæº[Å}>à J喃ःà >v¡>à, >å}[¤ W¡óå¡ šåì=àA¡šƒà ³[³} íº[¹¤à l¡üJøåº [ƒ[Ê¡öC¡A¡ã ëºà}[š Jå–ƒà ë=àA¡[J ÒàÚ>à Òü[–ƒÚà K¤>¢ì³–i¡A¡ã ³Jàƒà íº¤à ëšàìi¢¡º "³ƒà ÒàšÃA¡šà "[Î[>¡ú Òã¹³ "[ÎKã ³t¡à}ƒà ‘l¡üJøåº i¡àÒü³Î’ >à [¹ìšài¢¡ ët¡ï¹Aá¤à ³tå¡}ƒà, šàl¡üìW¡ "[ÎKã &[ƒÎ> ">ã>Îå ëÒï[J¤à >쮡´¬¹ 6 A¡ã J«àÒüƒKã W¡àl¡ü¤à šàl¡ü *Òü>à [¹ìšài¢¡Îå ët¡ï\[J¤[>¡ú šè´•³A¡ "[Î *Òü¹¤Îå, íºR¡àB¡ã ³Jàƒà íº¤à ëšàìi¢¡º "³à *Òü[¹¤à amritmahotsav.nic.in ƒà ³ìt¡ï A¡¹´•à ‘&Uìºà-Aå¡[A¡ ¯à¹ &i¡ ëºà}[š (>å}[¤) 1917-1919’ ÒàÚ¤à "[Î Úà*¹[Aá¤ì>à ÒàÚ¤[γ[ƒ "ìW¡ï¤à ¯àÒ} *Òü¤à t¡à¤[>¡ú ¯àÒ} "[γ[ƒ Òü´£¡àºƒà ë¤\ *Òü¤à "ìW¡ï-"ìW¡ï¤à [Î[®¡º ëÎàÎàÒü[i¡[Å}>Îå Ç¡A¡ìÅàÚ ëÅàÚƒ>à "ìW¡ï¤à ¯àÒ} *Òü>à =´•¹v¡ûå¡>à A¡[¹P¡´¬à J¹[ƒ ëÅàÚƒ>à ët¡ï¹A¡[J[> ÒàÚ>Îå J[À¡ú >;ìy ÒàÚ¹K>à, ëšàìi¢¡º "[΃à Úà*¹[Aá¤à "[Î ëÅàÚ[Jƒ¤Kã ët¡ï[J¤øà ÒàÚ¤[ÎÎå "ìt¡àÙà ¯àÒ} "³à ëÅàÚƒ>à *Òü¹B¡ìƒï[¹¤[>¡ú šè´•³A¡ "[ÎKã šàl¡üJå³[ƒ Òü[–ƒÚà K¤>¢ì³–i¡A¡ã ³àÚîA¡ƒKã šãKƒ¤[>¡ú Òü[–ƒÚà K¤>¢ì³–i¡>à ¯àÒ} "[ÎKã ³t¡à}ƒà A¡[¹ ÒàÚ>à šàl¡üJå³ šã¹B¡ìƒï[¹¤à? ³[ÎÎå "ìt¡àÙà ¯àÒ} "³[>¡ú Òü[–ƒÚà K¤>¢ì³–i¡A¡ã ³àÚîA¡ƒKã Òü¹àÒü ºàÒü>à ëÅàÚ[J¤[>, ëÅàÚìJø ÒàÚ>à tå¡[³Äà ët¡àA¡[JKìƒï[¹¤¹à >;yKà A¡[¹ ÒàÚ>à šàl¡üJå³ šã¹B¡ìƒï[¹¤à? ³[ÎÎå šè[A—¡} [W¡}[ÅÄã}R¡àÒü *Òü¤à ³t¡à} "³[> ÒàÚƒ¤à R¡ì´ÃàÒü¡ú "ƒå¤å Òü[–ƒÚà K¤>¢ì³–i¡A¡ã [³[>[Ê¡ö *ó¡ A¡ºW¡¹Kã Òü[–ƒÚà A¡ºW¡¹Kã ëšàìi¡¢ºƒà Òü¹[Aá¤à "[ÎKã ³t¡à}ƒà l¡üJøåº [ƒ[Ê¡öC¡A¡ã ëºà}[š (>å}[¤) JåºKã ³ãÚೃà >v¡>à t¡àTæº ³ãÚà´•à í³ ëÒï>à Åà*¤à ëÒï>¹ìAá¡ú ³[ÎKà ëºàÚ>>à Òã¹³ "[ÎKã ³t¡à}ƒà ³[ošå¹ K¤>¢ì³–i¡A¡ã ³=v¡û¡Îå ëš–ƒ¤Kã ¯àó¡³[Å} =´¬Îå ëÒï¹ìAá¡ú ³¹³[ƒ, ëÎì–i¡öº K¤>¢ì³–i¡A¡ã *[ó¡ìκ *Òü¤à 믤-ÎàÒüƒ "³ƒà A¡[¹P¡´¬à "³à >;yKà J¹à =àK;šà ÒàÚ¤[γv¡û¡¤å ëÊ¡i¡ K¤>¢ì³–i¡t¡Kã *[ó¡ìκ *Òü¤à ƒài¡à A¡ìÀG> ët¡ï¹¤à ³tå¡}ƒà =àK;A¡ìƒï[¹¤[>¡ú ÒàÚ[¹¤à ëšøàìÎÎ "[Î R¡´•³A¡ A¡àÀKà ëÎì–i¡öº K¤>¢ì³–i¡A¡ã ³¹ã íº>¤à *[ó¡ìκ[Å}>à ³ìJàÚKã ë=àA¡šà =àK;º[A᤹à ÒàÚ¤[Î[>¡ú Òã¹³ "[ÎKã ³t¡à}ƒà ³[ošå¹ K¤>¢ì³–i¡A¡ã ³¹ã íº>¤à [ƒšài¢¡ì³–i¡>Îå íº¤àA¡ ³ãÚà´•à A¡[¹P¡´¬à ¯àó¡³ J¹à "=å¤à ³t¡³ƒà =´¬Kà ëºàÚ>>à ëÎì–i¡öº K¤>¢ì³–i¡A¡ã ³ó¡³ƒà íº[¹¤à "¹à>¤à Òü>ìó¡àì³¢Î>[Å} "[ÎKã ³×v¡à "Wå¡´¬à, "ìÅ}¤à Òü>ìó¡àì³¢Î>[Å} "ƒå ëÚïÒ>¤à "³[ƒ JR¡Ò>¤Îå ³ì=ï t¡àì¹ ÒàÚ>à J[À¡ú ÒàÚ[¹¤à =¤A¡[Å} "[Î "=å¤à ³t¡³ƒà ëºïJ;ìÒà t¡à¹¤[ƒ t¡àTæºKã íº[¹¤à [Î[®¡º ëÎàÎàÒü[i¡ *K¢à>àÒüì\Î>[Å} "³[ƒ >àKà íº[¹¤à [Î[®¡º ëÎàÎàÒü[i¡ *K¢à>àÒüì\Î>[Å}Kã ³àÚîA¡ƒKã ëš–ƒ¤Kã ¯àó¡³[Å} =´•¹v¡ûå¡>à ¯àì=àA¡ "[Î ëÒÄà W¡àl¡üì=à¹A¡šÎå Úà[¹¡ú "[ÎP¡´¬à šà³ƒ¤à ¯àì=àA¡-ºà씂àA¡ "[Î ë=àv¡û¡>¤à ³[ošå¹ K¤>¢ì³–i¡ "³Îå ëÎì–i¡öº K¤>¢ì³–i¡>à "=å¤à ³t¡³ƒà [Å>¤Kã t¡R¡àÒü󡃤à "ƒå ³àR¡ƒà t¡à¹ƒå>à íºì¹ ÒàÚ¤à ¯àó¡³ "[Î šàl¡üìW¡ "[ÎKã ³àÚîA¡ƒKãÎå =³\[¹¡ú A¡[¹P¡´¬à "[ÎP¡´¬à =¤A¡ "[΃à =㔂¹A¡šà t¡à¹¤[ƒ, ëÒï[\A¡ ëÊ¡i¡ "[΃à ë=à[Aá¤à A¡àR¡ºèšA¡ã Òü¹à} "[ÎÎå "ìt¡àÙà ƒàÒüì³X> "³ƒà W¡;[J¤à Úà¤Kã *Òüì=àA¡šÎå íºt¡¤à >ìv¡¡ú ³¹³[ƒ, Aå¡[A¡Kã ³àÚîA¡ƒKã ‘&Uìºà-Aå¡[A¡ ¯à¹, 1917-19’ "[Î ë=àA¡[J ÒàÚ>à "A¡>¤à ³*}ƒà šåJ;º[Aá¤[>¡ú "ƒå¤å K¤>¢ì³–i¡A¡ã *Òü¤à *[ó¡ìκ ë¹ìA¡àƒ¢ "³t¡ƒ[ƒ ÒàÚ[¹¤à ¯à¹ "[Î ë=àA¡[J¤à íºìt¡ ÒàÚ[¹¤[>¡ú Òã¹³ "[ÎKã ³t¡à}ƒà [³[>[Ê¡ö *ó¡ ëÒà³ &[ó¡Úà΢t¡à "à¹[i¡"àÒüKã Jèxà}ƒà ¯àÒ} Ò}ºå¤à ³t¡³ƒÎå "[ÎP¡´¬à ¯à¹ "³à ë=àA¡[J¤à íºìt¡ ÒàÚ>à šàl¡üJå³ šã¹A¡[J¤Îå íºJø¤[>¡ú "ƒåKà, ë¹ìA¡àƒ¢ >ã}[=>à ët¡ïK>¤à ¤õ[i¡ÅA¡ã *[ó¡Îà¹>[Å}>Îå ÒàÚ[¹¤à ¯à¹ "[Î ë=àA¡[J ÒàÚ>à A¡[¹P¡´¬à ³t¡à} "³t¡ƒÎå šÀ´¬à "³[ƒ Òü¹´¬Kã ë¹ìA¡àƒ¢tå¡ íº[y¤[>¡ú šè´•³A¡ "[Î *Òüƒå>Îå Aå¡[A¡[Å}Kã ³àÚîA¡ƒKã Òã¹³ "[ÎKã ³t¡à}ƒà Úà´•à ºè´•à ëºï¹ƒå>à ëÒï[\A¡ ë³ì³à[¹ìÚº ëKi¡ ÅàK;šà, >ã}[Å} Úè´¬ã Úå}¤à "³[ƒ ºàÒü[¹A¡>[W¡}¤à A¡Úà "³à Òü¹ƒå>à A¡Äà ëųK;>>¤à ëÒà;>[¹¤[>¡ú "[ÎP¡´¬à Úà´•à A¡Äà ¯àì=àA¡-ºà씂àA¡ ë=à[AáîR¡Kã íW¡¹A¡ "[Îƒà ³ã*Òü¤Kã =ì´¶àÚ [ÅB¡ƒ¤à ¯àó¡³ "³à ëÎì–i¡öº K¤>¢ì³–i¡A¡ã Ê¡àó¡[Å}>à W¡ÀàÒü¤à K¤>¢ì³–i¡A¡ã ëšàìi¢¡º "³ƒà ÒüJ;ºA¡šà ÒàÚ¤[Î t¡¹àÒü¤à =¤A¡ "³[ƒ >ìv¡ ÒàÚ>à J[À¡ú Òã¹³ "[ÎKã ³t¡à}ƒà K¤>¢ì³–i¡A¡ã ³Jàƒà íº¤à ³ìA¡àA¡ ë=à}¤à *[ó¡ìκ[Å}Kã ëºïtå¡>¤à Jè; Úà*¹¯øà ÒàÚ¤[ÎÎå [W¡}>ƒ¤à Úàì¹àÒü¡ú ³¹³[ƒ, [³[>[Ê¡ö *ó¡ A¡ºW¡¹Kã ëšàìi¢¡º "³ƒKã A¡[¹P¡´¬à J¹à =àK;šà ÒàÚ¤[Î Òü¹àÒü ºàÒü>à ëÒà}¤à, W¡àl¡ü¤à "³>à ëÒv¡û¡à Òü¹Kà šãJ;ºKà Úà¤à >ìv¡¡ú ³¹ã íº>¤à *[ó¡ìκ A¡ÚàƒKã ëJà³K;ºA¡šà ƒài¡à[Å}ƒà Úè´£¡³ *Òü¹Kà ët¡ïKìƒï[¹¤[>¡ú "Îå´•à Úà´•à ëW¡A¡[ÅÄà ët¡ïKƒ¤à =¤A¡ "³¤å Úà´•à ºàÒü>à ët¡ï¤à ³à>¤Kã ³ìt¡ï "³à ë=à¹[Aá¤à "[Î>à ³>å}ƒà A¡[¹P¡´¬à íº¹¯øà ÒàÚ¤[Î[>¡ú ëÒàÚ ëÒï[\A¡šå[ƒ "¹à>¤à Òü>ìó¡àì³¢Î> "[Î JR¡>¹v¡ûå¡>à ¯à ë=àA—¡¹ìAá, "ƒåKà A¡[¹P¡´¬à ³t¡³ J¹à >;yKà Åà}>à JR¡ìÒïì‰ ÒàÚ>à JÀ[Î ³ƒåƒà *Òü¹B¡ìƒï[¹¤à ³Úà³ "ƒå[ƒ A¡¹³ ët¡ï¤à? K¤>¢ì³–i¡A¡ã *[ó¡ìκ *Òü¤à ÎàÒüƒ "³Kã ƒài¡à ÒàÚ¤[Î[ƒ íº¤àA¡ ³ãÚà´•à *[ó¡ìκ *Òü>à ëºï>[¹¤[> "³[ƒ Åã[\Ä[¹¤[>¡ú "[ÎP¡´¬à Úà´•³A¡ [¹G íº¤à =¤A¡[Å} "[γ[ƒ A¡>àP¡´¬à "³v¡>à t¡¹àÒü>à ëºïì¹àÒüƒ¤[> "³[ƒ ët¡ïì¹àÒüƒ¤[>¡ú
šè´•³A¡ "[ÎKã ³=v¡û¡à =à ">ãì¹à³Kã ³³àR¡ƒà Úå>àÒüìi¡ƒ ëÊ¡i¡Ît¡à W¡;ºå¤à [³ì\à¹à³Kã W¡ãó¡ [³[>Ê¡¹Kã *[ó¡ìκ *Òü¤à ëJàR¡W¡; "³ƒà šãã[J¤à [ÑšW¡ "³Kã [®¡[ƒ* ®¡àÒü칺 *Òü¹A¡šKà ëºàÚ>>à ë>Î> "[ÎKã ë>ìÑ•º ëÎA塸[¹[i¡ƒà "A¡>¤à ë=øi¡ ët¡ïì¹ ÒàÚ¤Kã ¯àó¡³[Å} ë=à¹[Aá¤[>¡ú ³[ÎKà ëºàÚ>>à ³³àR¡ W¡ÒãKã ë³Kã t¡à} 3 ƒKã A¡àR¡ºèšA¡ã Òü¹à} ë=àv¡ûå¡>à íº[¹¤à ³[ošå¹Kã ³ãÚೃà "³åB¡à ëÒÄà ëJàÒüìƒï [ÅA¡Ò>¤à ÒàÚ¤ƒåÎå ë=àAÃ¡ì¹ ÒàÚ>à ³àÚîA¡ A¡ÚàƒKã ÒàÚ>¹[Aá¤[>¡ú  Úå&Ît¡à [³ì\๳Kã [Î&³>à, ‘‘'ìJàÚ Òü[W¡º-Òü>à* R¡àv¡û¡[>¡ú 'ìJàÚ>à ët¡àR¡à>-ët¡àR¡à>¤à íº¤àA¡[Å}>à íº¹ç¡¤à "³[ƒ íº¤àA¡[Å}Kã *Òü¤à W¡;>-A¡àR¡ìºà>[Å} (ëºà[Å}) >à ³¹³ *Òü¹Kà 'ìJàÚ ³ìź ºàšì=àA—¡¤à ³à>¤Kã ¯à[>¡ú "ƒå¤å 'ìJàÚ íA¡ìƒï>å}ƒà ºàšì=àA—¡¤à "³[ƒ A¡àÚ>¤à Úàì¹àÒü¡ú 'ìJàÚ íA¡ìƒï>å}ƒÎå JàÚ>¤à "³[ƒ A¡àÚ>¤à JA¡ Úàì¹àÒü¡’’ ÒàÚ>à ëó¡àR¡ìƒàA¡[J ÒàÚ¤Kã ¯àìÒïƒKã ëÊ¡i¡ "[ÎKã šø\à ëÎG> A¡Úà "³>à ëšÄƒ¤à íº[¹îR¡Kã íW¡¹A¡ "[΃à
ëÎì–i¡öº K¤>¢ì³–i¡A¡ã =*Òüƒ¤à ³à>¤à ³ìt¡ï "³à "³åA¡ ë=à¹A¡šà "[Î>à ³¹³ *Òü¹Kà ëΖi¡¹>Îå ëÊ¡i¡ "[ÎKã šø\à ëÎG> A¡ÚàƒÎå Ò[g>-Ò[g> ³ã>´Ã¯øà ÒàÚ¤Kã ¯àÒ} "[ÎÎå ë=à¹[Aá¡ú